Op 1 september 2023 presenteerde Yesilgöz-Zegerius als de nieuwe lijsttrekker van de VVD het ontwerp-verkiezingsprogramma Ruimte geven. Grenzen stellen. Hierin nam beteugeling van de migratie – het onderwerp waarop het vierde kabinet-Rutte was gevallen – een prominente plek in.

In de zomer van 2023 kwam in de geschiedenis van de VVD aan het tijdperk-Rutte een einde. Op 7 juli kwam Mark Ruttes vierde kabinet, bestaande uit VVD, D66, CDA en ChristenUnie, ten val als gevolg van onenigheid over het asielbeleid.

Nadat Mark Rutte op 7 juli 2023 had aangekondigd te zullen terugtreden als politiek leider, moest de VVD zijn opvolger aanwijzen. Vijf dagen later stelde Dilan Yesilgöz-Zegerius zich kandidaat als lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen van november, waarbij ze aangaf dat ze Rutte niet alleen wilde opvolgen als partijleider, maar zo mogelijk ook als premier.

De strijd tussen Mark Rutte en Rita Verdonk in het voorjaar van 2006 om het lijsttrekkerschap van de VVD had in de partij diepe sporen achtergelaten. Dat kwam ook door wat sommige ‘prominente partijleden’ publiekelijk over Verdonk hadden gezegd.

Ook al was de VVD bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010, 2012, 2017 en 2021 de grootste partij in de Tweede Kamer, haar ledenaanhang bleef structureel krimpen. In de aanloop naar de lijsttrekkersverkiezingen in het voorjaar van 2006 nam het aantal leden toe, maar later dat jaar vertrokken er ook 1500, nadat Rita Verdonk was opgestapt. Begin 2006 telde de VVD ruim 40.000 leden, in 2017 circa 26.500 – een verlies van een derde.

Nadat in 2005 het Liberaal Manifest nog was geactualiseerd, presenteerde partijleider Mark Rutte in 2008 een door hemzelf geschreven nieuw beginselprogramma, dat werd vastgesteld op de algemene vergadering van 15 november 2008.

In het voorjaar van 2006 was Mark Rutte tot lijsttrekker van de VVD verkozen voor de komende Tweede Kamerverkiezingen. Door de val van het tweede kabinet-Balkenende, waarvan de VVD deel uitmaakte, vonden er op 22 november vervroegde Kamerverkiezingen plaats.

Na de klap bij de Tweede Kamerverkiezingen in mei 2002 ging de VVD uitgebreid bij zichzelf te rade om de oorzaken van het echec te achterhalen.

Na de Tweede Kamerverkiezingen van 1998 was Hans Dijkstal Frits Bolkestein als partijleider opgevolgd. Hij bleef buiten het tweede kabinet-Kok van PvdA, VVD en D66.