Edzo Toxopeus

‘Beter is een hand vol rust dan beide vuisten vol zwoegen en het najagen van de wind.’ Met deze tekst uit het Bijbelboek Prediker is Edzo Toxopeus wel eens getypeerd, omdat hij werd gezien als een rustige politicus, die er pas een schepje bovenop deed wanneer dat echt noodzakelijk was. Het geeft zijn tamelijk ontspannen houding in de Haagse politiek goed weer, alhoewel sommigen meenden dat hij wat gemakzuchtig was ingesteld.

Edzo Hendrik Toxopeus (1918-2009) studeerde rechten, waarna hij zich als advocaat in Breda vestigde. Daar meldde hij zich in 1946 aan bij de PvdV. Drie jaar later werd hij lid van de gemeenteraad voor de VVD. Nogal toevallig belandde hij in 1956 op een verkiesbare plaats op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen. De nummer tien, B.W. Kranenburg, weigerde onder een vrouw op de lijst te staan en werd daarop afgevoerd; de propagandist van de VVD in Noord-Brabant beval vervolgens het hoofdbestuur Toxopeus aan. In de Kamer hield Toxopeus zich bezig met de volkshuisvesting. VVDIn 1959 werd hij minister van Binnenlandse Zaken in het kabinet-De Quay. Partijleider Pieter Oud speelde daarbij een zekere rol, volgens Toxopeus: ‘Er zijn later lieden geweest die zeiden: als je minister wilt worden moet je Oud thuis brengen. En dat is natuurlijk ook wel waar, hij reed vaak met me mee, ik moest toch door Rotterdam... En in die auto hebben we ongans veel over politiek gepraat. Hij noemde mij zijn politieke zoon.’

Toxopeus volgde Oud bij de Tweede Kamerverkiezingen van 15 mei 1963 op als lijsttrekker. Hij bleef als minister van Binnenlandse Zaken aan in het kabinet-Marijnen en droeg het fractievoorzitterschap over aan Molly Geertsema. Toen dat kabinet twee jaar later ten val kwam, nam hij die functie weer op zich. Het fractievoorzitterschap viel hem echter wat tegen, vooral vanwege de inbreuken op zijn gezinsleven. In de fractie bemoeide Toxopeus zich alleen met de grote lijnen en gunde zijn fractieleden vrij veel ruimte. Nadat hij zijn benoeming tot Commissaris van de Koningin in Groningen had aanvaard, droeg Toxopeus in de herfst van 1969 het fractievoorzitterschap opnieuw over aan Geertsema. Van 1980 tot 1988 was hij lid van de Raad van State. In 1985 werd hij benoemd tot minister van Staat.

 

 

Toxopeus genoot zowel in binnen- als buitenland veel aanzien. Van 1966 tot 1970 was hij president van de Liberale Internationale. Hij was beminnelijk, voorkomend en welbespraakt. CHU-leider Hendrik Tilanus merkte ooit op dat Toxopeus ‘spreekt met groot gemak, ook wel eens over zaken waar hij niet al te veel van weet, maar daar staat tegenover dat hij fris en gezellig in de omgang is’. De algemene vergadering van 28 februari 1970 benoemde Toxopeus tot erelid van de VVD.

 

Toxopeus staande achter Oud, die een krans legt op het graf van Thorbecke, 1961
Toxopeus staande achter Oud, die een krans legt op het graf van Thorbecke, 1961.
Tweede Kamerfractie, met Edzo Toxopeus en onder andere Molly Geertsema, Haya van Someren, Theo Joekes, Johan Witteveen, Cornelis Berkhouwer, circa 1963
Tweede Kamerfractie, met Toxopeus en onder andere Geertsema, Van Someren, Joekes, Witteveen, Berkhouwer, circa 1963.